Tần số thở (nhịp thở) là giá trị đo về số lần thở trong một phút của người khỏe mạnh. Tần số thở được điều hòa và kiểm soát bởi trung tâm hô hấp.
Những nguyên tắc để theo dõi nhịp thở:
Bác sĩ thường dựa vào các biểu hiện như nhịp thở êm dịu, đều đặn, không khí qua mũi từ từ và sâu, không có tình trạng thở nhanh hay thở chậm quá đế đánh giá nhịp thở của một người là bình thường.
Nhịp thở bình thường của một người lớn đạt từ 16-20 lần trong một phút, nhịp thở đều đặn, biên độ thở trung bình, thì hô hấp vào mạnh và thời gian thời gian thở ra ngắn.
Nhịp thở sẽ được chia theo từng tháng tuổi/tuổi như sau:
Trung tâm hô hấp nằm ở cầu não và hành não, bao gồm nhiều nhân xám điều khiển hầu hết các hoạt động của hô hấp bao gồm tần số thở.
Trung tâm hô hấp điều hòa tần số thở thông qua các dây thần kinh ly tâm tới cơ hô hấp – nhóm cơ thực hiện hoạt động thở ra và hít vào (cơ hoành, cơ liên sườn…).
Trong điều kiện bình thường, trung tâm này phát nhịp để duy trì nhịp thở đều đặn, nhịp nhàng. Một số rối loạn ở cầu não và hành não ảnh hưởng tới trung tâm hô hấp dẫn tới rối loạn tần số thở. Ví dụ: nhồi máu cầu não gây rối loạn nhịp thở.
Trung tâm này còn có liên hệ lên trên là đồi thị và vỏ não nên các thay đổi về cảm xúc, hành vi cũng gây ảnh hưởng nhất định đến tần số thở.
Nồng độ CO2 máu ảnh hưởng quan trọng đến tần số thở . Bình thường CO2 được duy trì với nồng độ ổn định trong máu nhờ sự điều hòa của nhiều cơ chế trong đó có điều hòa bằng tần số thở.
Nồng độ CO2 máu tăng lên do nhiều nguyên nhân như ứ khí của bệnh COPD, hen phế quản,…, khi đó sẽ được nhận cảm ở xoang cảnh và quai động mạch chủ và đưa tín hiệu lên trung tâm hô hấp làm tang nhịp thở để đào thải bớt CO2 trong máu đưa nồng độ CO2 về mức ổn định.
pH máu và CO2 có mối quan hệ trực tiếp với nhau. Khi CO2 tăng làm pH máu tăng từ đó gây nên nhiều rối loạn cho cơ thể và cũng kích thích làm tăng nhịp thở. Ngược lại, khi pH máu giảm, thì cơ thể điều chỉnh bằng cách giảm tần số thở để giữ CO2 từ đó làm tăng pH máu đưa về chỉ số bình thường.
O2 ít có tác động lên tần số thở hơn CO2. Tuy nhiên vẫn có tác động nhất định: khi nồng độ O2 thấp ban đầu sẽ gây thở sâu sau đó làm tăng tần số thở. Nồng độ O2 cũng tác động đến xoang cảnh và quai động mạch chủ gây tăng tính mẫm cảm với CO2.
Hãy để trong tủ thuốc nhà bạn, một chiếc máy đo nồng độ Oxy máu để biết được khi nào bạn cần thêm oxy cho cơ thể nhé!
Dây X: có vai trò trung gian trong việc duy trì hoạt động của thì hít vào và thở ra của hoạt động hô hấp
Trung tâm nuốt: Khi trung tâm nuốt kích thích sẽ ức chế hoạt động hô hấp, vì vậy khi chúng ta nuốt vào sẽ tạm ngừng thở.
Vùng dưới đồi: Vùng dưới đồi bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ môi trường bên ngoài từ đó tác động đến hoạt động hô hấp giúp điều hòa thân nhiệt của cơ thể. Khi nhiệt độ cơ thể tăng lên, tăng thải nhiệt qua hô hấp từ đó làm tăng nhịp thở và ngược lại.
Cảm xúc: như đã nói ở trên, cảm xúc hồi hộp, vui vẻ làm tăng tần số thở, cảm xúc u ám, buồn bực làm giảm tần số thở.
Nhịp thở bất thường thay đổi về tần số thở và thời gian của nhịp thở.
+ Thì 1: ngừng thở khoảng 15-20 giây do ức chế trung khu hô hấp.
+ Thì 2: bắt đầu thở nông, nhẹ, dần dần trở nên sâu, nhanh và mạnh. Sau đó chuyển thành nông, nhẹ, rồi ngừng lại để bắt đầu một chu kỳ khác, do ngừng thở, nồng độ khí carbonic tích lũy cao trong máu đã kích thích trung khu hô hấp.
Hay gặp nhịp thở Cheyne - Stokes trong xuất huyết não, u não, nhiễm độc, tăng ure huyết...
Hay gặp nhịp thở Kussmaul trong hôn mê do đái tháo đường.
Các bệnh lý ảnh hưởng tới nhịp thở bất thường:
Tùy nguyên nhân gây bệnh khác nhau mà ta có các cách chăm sóc cho bệnh nhân có nhịp thở bất thường. Chủ yếu phải quan tâm đến chăm sóc những bệnh nhân có dấu hiệu khó thở, rồi từ đó tìm và điều trị nguyên nhân.
Các bước chăm sóc bệnh nhân khó thở :
Động viên, an ủi giúp tinh thần bệnh nhân thoải mái.
Để bệnh nhân ở tư thế thích hợp giúp đường thở thẳng và thông thoáng. Có 2 tư thế:
+ Tư thế nửa nằm nửa ngồi
+ Tư thế ngửa thẳng đầu thấp
Tham khảo ngay: Top máy hỗ trợ thở oxy tốt nhất được chuyên gia khuyên dùng
Ngay khi có các bất thường về tần số (nhịp) thở, người bệnh nên đi khám để được chuẩn đoán và điều trị phù hợp.