Bại não là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bại não là gì?

Bại não là chỉ một nhóm các bệnh lý gây nên bởi tình trạng tổn thương não bộ không tiến triển theo thời gian, do các nguyên nhân trước sinh, trong và sau sinh cho đến trẻ dưới 5 tuổi.
 

Vì là bệnh lý của não bộ nên bại não gây ra rất nhiều hậu quả về tinh thần, vận động cũng như sự phát triển trí tuệ của trẻ. Bại não chiếm tỉ lệ 0,1-0,2% ở trẻ sơ sinh, trẻ nam mắc nhiều hơn trẻ nữ theo tỉ lệ 1,35/1

Nguyên nhân gây bại não?

Bại não do rất nhiều nguyên nhân gây ra. Chúng ta có thể chia ra nhóm nguyên nhân trước sinh, trong sinh và sau sinh.

a, Nhóm nguyên nhân trước sinh

- Do nhiễm khuẩn trong thời kì mang thai: do vi khuẩn (tụ cầu, liên cần,.. nhưng chiếm tỉ lệ cao là do rubella) vi khuẩn có thể xâm nhập từ môi trường bên ngoài, qua hàng rào máu rau thai câu nhập gây nhiễm khuẩn cho thai nhi, nhưng có trường hợp vi khuẩn từ chính đường tiêu hoá và tiết niệu trong cở thể mẹ gây ra, ngoài vi khuẩn thì virus, mycoplasma cũng là một trong những nguyên nhân gây nên.

- Do thiếu O2 cung cấp cho thai nhi: ở thai bình thường, O2 của thai nhi sẽ được cung cấp qua hệ thống tuần hoàn bánh rau, một nguyên nhân gây giảm lượng máu cũng cấp cho tuần hoàn thai nhi cũng có thể gây thiếu O2 cho thai và gây chết tổ cức não thai nhi, những nguyên nhân có thể gặp là: rau bám thấp, rau bong non, suy bánh rau,…

- Các nguyên nhân khác: trẻ bị dị tật bẩm sinh về hệ thần kinh cũng là một trong những nguyên nhân trẻ đẻ ra bị bại não.

b. Nguyên nhân trong sinh

- Trẻ đẻ non: trẻ đẻ ra trước tuần thứ 38 của thai kì xếp vào trẻ đẻ non. Trẻ đẻ càng sớm thì tỉ lệ bị bại não càng cao đặc biệt là trẻ đẻ trước 28 tuần. Trẻ đẻ non, hệ thống miễm dịch và hệ thống đông máu đều chưa hoàn chỉnh, trẻ có nhiều nguy cơ bị nhiễm khuẩn, xuất huyết não-màng não gây bại não.

- Suy thai trong chuyển dạ: suy thai là tình trạng thiếu O2 cung cấp cho thai dẫn đến bại não. Có hai loại suy thai là suy thai cấp và suy thai mãn. Suy thai trong quá trình chuyển dạ có nhiều lý do gây nên: chuyển dạ kéo dài, ối vỡ sớm, nhiễm khuẩn ối, ra dây rau,… Suy thai trong chuyển dạ là một cấp cứu sản khoa, cần phát hiện sớm và điều trị nhanh chóng.

- Các can thiệt trong sản khoa: bên cạnh những trường hợp đẻ thường, có những trường hợp cần can thiệt trong cuộc đẻ: bất tương xứng thai nhi-khung chậu, chuyển dạ kéo dài do mẹ mất sức,… thì cần đẻ có giác mút hoặc đẻ focesp. Nhưng can thiệt sản khoa này sẽ tác động trực tiếp vào đầu trẻ để tại lực kéo hỗ trợ đưa thai ra, từ đó sẽ ảnh hưởng đến xương sọ cũng như não bộ của trẻ. Tuy nhiên hiện nay rất ít cơ sở y tế áp dụng đẻ giác mút và focesp.

- Trẻ đẻ ra bị ngạt: trẻ đẻ ra sẽ có triệu chứng: trẻ không khóc ngay, toàn thân tím trắng. Thường do chuyển dạ kéo dài gây nên. Trẻ bị ngạt sẽ không thể hô hấp từ đó không có O2 cũng cấp cho não bộ gây bại não. Bác sĩ cần phát hiện sớm để cấp cứu cho trẻ.

c, Nguyên nhân sau sinh.

- Do nhiễm khuẩn: trẻ sơ sinh hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên dễ bị các vi khuẩn xâm nhập. Tuỳ vào từng lứa tuổi mà các vi khuẩn gây bệnh sẽ khác nhau: phế cầu, liên cầu, HIP, não mô cầu,…virus viêm não nhật bản,…

- Xuất huyết não sau đẻ: do thiếu vitamin K, thiếu prothrombin, hệ thống thành mạch chưa hoàn chỉnh hoặc do các bệnh về máu như giảm tiểu cầu, hemophilia,…

- Vàng da nhân: trẻ sơ sinh thường có hiện tượng vàng da sinh lý: vàng da xuất hiện sớm từ ngày thứ 2-3 sau sinh, vàng da sáng màu từ ngực lên đến mặt, và không có hiện tượng vàng da tăng lên cũng như lan rộng. Khi vàng da tăng lên, lan rộng xuống bụng và toàn thân có thể kèm theo hiện tượng xuất huyết thì đó là biểu hiện của vàng da bệnh lý. Billirubin gián tiếp trong máu tăng cao sẽ đi qua hàng rào máu não thấm vào tổ chức não gây tổn thương não và hệ thần kinh. Vàng da nhân thường gặp ở trường hợp tan máu ở trẻ sơ sinh do bất đồng nhóm máu mẹ con hệ abo và hệ Rh.

Triệu chứng của trẻ bại não?

Bại não đòi hỏi cần điều trị sớm và kịp thời giúp tăng tỷ lệ đuêuf trị thành công cũng như hạn chế tối đa những hậu quả của bệnh. Vì vậy việc phát hiện bệnh sớm cũng là rất quan trọng. 

Các triệu chứng giúp em hát hiện sớm trẻ bị bại não:

- Trẻ đẻ ra không khóc ngay, hoặc tiếng khóc yếu, khóc rên.

- Trẻ đẻ ra giảm trương lực cơ: toàn thân mềm nhẽo, cổ mềm, giảm vận động hoặc không vận động, li bì.

- Có thể tăng trương lực cơ: người trẻ cưng đơ, xoắn vặn , mắt trợn trừng.

- Có thể có co giật: cục bộ hoặc toàn thân.

- Chậm phát triển vận động: chậm biết lẫy, biết bò, có thể liệt.

- Chậm phát triển trí tuệ: đối với trẻ sơ sinh thì chậm biết lạ quen, trẻ không nhận ra mẹ và người thân, chậm hóng chuyện hoặc phản xạ với xung quanh.

- Không nô đùa, không đáp ứng cảm xúc với môi trường.

- Trẻ hay xuất tiết đờm dãi, khó mút, dễ sặc sữa.

- Có thể có dấu hiệu liệt thần kinh khu trú: lác mắt, sụp mi, liệt 1/2 người,…

Các mẹ hoặc người trông trẻ cần quan sát, theo dõi các bất thường của trẻ để phát hiện sớm giúp tăng khả năng điều trị cho trẻ.

Điều trị trẻ bại não?

Điều trị bại não chủ yếu là cải thiện chất lượng cuộc sống, để trẻ có thể hoà nhập cộng đồng và không trở thành gánh nặng cho xã hội.

a, Phục hồi vận động cho trẻ

-Hướng dẫn, giúp đỡ trẻ thực hiện các bài tập phục hồi chức năng

-Tập những bài tập thể dục nhẹ nhàng vừa nâng cao sức đề kháng vừa cải thiện vận động cho trẻ.

>>> Tham khảo: Mẫu xe lăn cho trẻ bại não được ưa chuộng nhất

b, Cải thiện các kỹ năng cũng như trí tuệ của trẻ.

- Tham gia những lớp học cho trẻ chậm phát triển trí tuệ.

- Với những trẻ chậm nói, nói ít có thể cho trẻ tham gia trị liệu ngôn ngữ.

- Điều hoà cảm xúc cho trẻ: trẻ bị bạo não thường dễ bị kích thích, rối loạn cảm giác. Việc giúp trẻ ổn định cảm xúc rất quan trọng.

c, Giúp trẻ tái hoà nhập cộng đồng.

-Việc này không chỉ từ phía trẻ mà còn cần sự hỗ trợ của gia đình, bạn bè cũng như xã hội. Việc giúp đỡ, chấp nhận và tôn trọng trẻ bị bại não sẽ giúp trẻ được hoà nhập cộng đồng một cách dễ dàng hơn.

Trẻ bị bại não sống được bao lâu?

Tỷ lệ tử vong của trẻ bại não trong thời kỳ mang thai là rất cao. Tuy nhiên tuỳ từng trường hợp mà ta có từng tỷ lệ khác nhau và cũng phụ thuộc vào điều trị và cải thiện chức năng sống của trẻ mà có thể kéo dài tuổi thọ cho trẻ bị bại não.

Có rất nhiều nghiên cứu của nhiều quốc gia về khả năng sống của trẻ bị bại não. Nhìn chung tỷ lệ trẻ bị bại não sống đến 20-30 tuổi chiếm 90%. Tuy nhiên bên cạnh việc kéo dài tuổi thọ thì việc nâng cao chất lượng sống của trẻ bại não cũng rất quan trọng. Trẻ chỉ sống thực sự có ý nghĩa khi chất lượng sống của trẻ tốt. Vì vậy sự giúp đỡ, tôn trọng của gia đình cũng như xã hội sẽ góp phần kéo dài thời gian sống cũng như chất lượng sống cho trẻ bị bại não.